गुप्ते मास्तर

bया"bमयामाहीम च्या मूनसिपाल प्राथमिक शाळेत गुप्ते मास्तर हे शिक्षक होते उंच मजबूत शरीरयष्टी  चेहेरा उभा भव्य कपाळ डोक्यावर मध्यभागी केस गेलेले मात्र कानावर दोन्ही बाजूला पिकत असलेले  बारीक  केस भुवया जाडसर खोल डोळे उंच  चेहेरा शांत पण खंबीर असे त्यांचे वर्णन करता येईल तुणच शिकवण्या ची पद्धत सोपी होती। विद्यार्थ्यांना कळेल असे ते शिकवत छडी चा उपयोग त्यांना करावाच लागत नसे ते प्रेमळ पणे विद्यार्थ्यांना वागवत असल्याने मुलांचे ही ते आवडते शिक्षक होते
माझे मोठे बहीण आणि भाऊ हे दोघेही त्यांचे विद्यार्थी होते टेदोघेही अभ्यासात हुशार होते त्यात ते दोघेही दिसायला नाकी डोळे देखणे   व रंगाने गोरे होतें त्यामुळे असेल काही हे दोघेही गुप्ते मास्तरांनचे जर जास्तच आवडते होते.
इथे आमचे वडील नेव्हल डॉकयार्ड मध्ये कामाला असल्याने आर्थिक बाजू उत्तम होती शिवाय तेथून चांगले रेशन मिळायचे चांगले धान्य कडथधान्य लोण्याचे तूप रॉकेल इत्यादी मिळायची शिवाय त्यांच्या कडे सुतार कामाचे ज्ञान असल्याने त्यांच्याकडे काही सुतार काम करायचे असे सर्व चांगले चालत होते ते सर्वांशी चांगलेवागायचे त्यामुळे नातेवाईक आजूबाजूचे शेजारी त्यांना मनाने वागायचे ते धार्मिक वृत्तीचे उपास तपास करणारे होते सगळे ठीक चालत असल्याने त्यांनी भाद्रपदात गणपतीची बालमूर्ती आणू लागले
मुले चांगली शिकत होती  नंतर माझा जन्म झाला  वडिलांनी माझे नाव मोठया आनंदाने प्रकाश असे ठेवले  बाजूच्या काशी विश्वेश्वर मदिरात ते  मला गोधडी त गुंडाळून दर्शनाला नेत असत  असे काही महिने ठीक चालत होते परंतु माझे वडील यांची तब्येत बिघडू लागली आणि मी १० महिन्याचं होत नाही तोच ते गेले आणि आम्ही पोरके झालो मोठया बाही नीला शिक्षण आरधावत  सोडून नोकरी करवी लागली  भावाला लोकांच्या घरी न्युज पेपर टाकणे गणपती उत्सव या वेळी कापूर उदबत्ती  विकणे दिवाळीत उटणे विकणे अशी कामे करून आपले शिक्षण पुरे  करण्याची धडपड करावी लागली
मी घरात वरचेवर आजारी पडू  लागलो आजी सुईण पण करू लगी  आजू बाजू च्या लोह  मुलाना शाळेत नेऊ आ नू लागली.

त्यातल्या त्यात माझ्या आजीचे सकखे भाचे आणि  माझ्या वडील यांचे मामेभाऊंड पेन  वाले
आण्णा म्हात्रे  हे दर महिन्याला एक ठराविक रक्कम न चुकता द्यायचे सनासुदीला जास्त रक्कम द्यायचे अण्णांनी तसे  वडिलांना ते  मृत्यू  शयेवर आसताना दिले  होते त्या प्रमाणे त्या नी ।
मा झा मोठा  भाऊ नोकरी ला  लागे पर्यन्त दिले पुढे आम्हीच त्यांना नम्र प णे थां मबवण्यास सांगितले
गुप्ते मास्टर आना तर त्यांचा आवडत्या विद्यार्थी न च काळजी होतीच   ते अधून मधून भेटायला येत असत.
आणि त तेव्हा माझे दोघेही भावंड  आनंदी असत त्यांच्या शाळेची काळातील चरचा चालायची  मला त्यात एव्हढेच कळायचे की  गुप्ते मास्टर हे माझ्या मोठया भावाला शाळा सुटली की त्यांच्या सायकल वर  बअसवून आमच्या घराजवळ सोडत व पुढे आपल्या घरी जात  ते प्लाझा सिनेमा जवळ एक इमारतीत पहिल्या मजल्यावर खोलीत  त्यांच्या पपत्नी व्हीडिओ मुलानं सह राहत होते त्यामुळे ते माझ्या भावाला वाटेत घरा कवळ सोडत आणि ते माझ्या दोनही भावंडांना आता ते करीत आहेत आणि पुढे काय कसे करणार या बद्दल चर्चा मार्गदर्शन करीत मला त्यातले कशी कळत नव्हते मी आपला काहीतरी खेळात रमलेले असायचो 
मी जेंव्हा ५एक  वरशा चा झालो तेंव्हा पासून हळू हळू मला ते कळू लागले  ते जेंव्हा आमच्या घरी यायचे तेव्हां
एक उंच धडधाकट डोक्यावर साहेबी हॅट असलेले शर्ट पँटीत व्यवस्थित खोचलेला त्यामुळे त्यांचे पोट जरासे मोठं असलेले असे मला दिसायचं ते घरात। शिरता च डोक्यावरची हॅट ते सर्वांशी गालातल्या गालात स्मित करत काढीत व घरच्या ना विचारीत "कसे आहात ठीक
चालले आहेना"? मग त्यांच्या गप्पा सुरु व्हायचा बराच वेळ ते बसायचे आई आजी यांचे कुशल विचाराचे त्याही त्यांच्या व्यथा  आनंदाच्या गप्पा मन मोकळे पणाने ते घरचेच आहेत असे समजून बोलायचे ते काही सल्ला देत मोठया भावंडांच्या प्रगतीने आनंदी होत त्यांना  आणखीन प्रोत्साहित करत माझ्या तब्येतीनीने व्यथित होत आणी एक उदास दृष्टीशकेप माझ्याकडे ते टाकत त्यांच्या ती नजर मला कळायला लागल्या नंतर पुढे पुढे  आवडे नाशी होऊ लागली मात्र ते मी  घरचयन जाणवू न दिले नाही पण मी जेव्हां  सहावी इयत्ता पास झालो त्या नंतर माझी तब्बेत ही सुधारली आणि माझा आभ्यासातली प्रगती ही सुधारली माझ्यात एक प्रकारे कॉन्फिडन्स व्हाडू लागला मित्र ही  चांगले मिळाले त्यांच्या मुळे गणित सारख्या विषयाची भीती  गेली आणि एक नवा प्रकाश पडला !. पण मास्तरांचा नजरेत माझ्या बाबतीत काही फरक पडत  नव्हता ते नेहमी आले की माझ्याकडे नजर गेलीच तर एकाच म्हणायचे " अरे हा आ हे का"?, आता ह्याची ही मला सवय झाली होती आणि घरचे ही हसायचे मूग मी हो  हसायचो!पुढे बरीच वर्षे गेली बऱ्याच गोष्टी घडल्या काहि चांगल्या काही न घडल्या असत्या तर बरें झाले असते अश्या माझ्यास मोठया बहिणीच लग्न झाले मी एस एस सी झालो  नोकरीला लागलो  कला शाखेचे पदवीधर झालो ऑफिस च्या परीक्षा पास झालो भाऊ एल एल बी करून वकिली करू लागला त्यांचे लग्नं झालें मास्तर यांच्या मुलीचे लग्न झाले मुळग्याचालग्नाचं चालले होते ते आता घरो आले की मुलीच्या संसार कसा आनंदात चसला आहे हे खुशीने सांगत बसायचइ हल्ली हल्ली मी च त्यांची चौकशी करत असे हलली ते थोडेसे वर्ध्यक्या कडे झुकसले वाटत होते आता त्यांच्या मुलाचे ही लग्न झाले त्याला मुले ही झाली होती मास्तर आता मी भेटलो की माझी विचार पूस करू लागले होते माझे ही लग्न
झाले मी दुसरी कडे राहत होतो तेथून मी आई ला भेटायला आई कडे यायचो.
जेव्हा जेव्हा जायचो तेव्हा जर तू दरम्यान गुप्ते मास्टर येऊन गेले असले तर त्यांचा विषय निघाईचाच!मूग त्यांची ख्याली खुशाली कळायची आतापर्यंत तरी बरेच वेळा चांगल्याच गोष्टी कळायच्या पण पुढे पुढें असे कळायला लागले की मास्तर बरेचसे कष्टी असत त्यांनी दादर ची जगासोडली होती व मुला बरोबर पार्ल्याल या राहू लागले होते पण त्यांच्या सुनेचे आणी त्यांचा पत्नी चे आजिबात पटत नव्हते त्याना दिवसा गणित है गोष्टी चा त्रा स होऊ लागला होता ते त्यांचे मन आमच्या कडे येऊन भाव कडे खुले करायचे ये आता असाह्य झाले होतें  त्यांच्या कडची बरीचशी शल्लक मुलाला जसग घेण्यासाठी दिली होती शिवाय दादर ची खोली विकून त्यातून ही पैसे  त्यांनी मुलीला मुलाला थोडे थोडे  देऊन बसकी बँकेत ठेवले होते त्याचे व्याज आणि पेन्शन
एवढे च त्यांचे आता उत्पन्न होते सुनेचा पगार हा तिचा। साठी आणि मुलांसाठी खर्च होत होता मुलगा बँकेचं लोन व व्याज  यात बरंच स जात होते  हे तसे व्यवस्थित चालले होते परंतु मास्टर आणि त्यांची पत्नी यांचे जीवन घुसमतल्या सारखे झाले होते घरात सुनेचे आणि मुलाचं भांडण व्हायचे तेव्हा तर मध्ये पाडाव की काय करावे हयच पंचाईत व्हायची.
असाह्य अशी त्यांची अवस्था झाली होती माझ्या कडे असे झाले की आईला  प्यारालिसिस चा अटॅक आलमतील माझ्या कडे आणण्यात आले सुदैवाने आम्हाला जवळच एक लेडी फिईओ थेरपिस्ट मिळाली आतिशय प्रामाणिक मेहनती त्या होत्या जरूर वाटेल तेव्हा आईला त्या दम द्यायच्या ओरडाईच्या कधी कधी आम्हाला विचित्र वाटायचे राग पण यायचा ३ ४ महिन्यात आई चालला लागली स्वतः जेऊ लागली स्वतः चे प्रातर्विधी स्वतः करू लागली या दरम्यान मी व मिससेस अडकलो होतो धाकटी मुलगी २ वर्ष6महिन्याची होती तिला मिससेस च्या आईकडे ठेवले होते ती सारखी रडायची तिला भेटलो  सोडायला तयार व्हायची नाही रडायला लागायची जीवाची माझ्या घालमेल व्हायची मग फसवून तिला निघायचो एकीकडे आईची सेवा दुसरीकडे मूली ला लांब ठेवणे सहन होत नव्हते ऑफिस ला ही दांड्या वव्हाईच्या मूग तिकडे पण नाराजी  सांभाळावी लागायची आई आता तिचा घरी जाण्याससाठी मागे लागायला  लागली फिजिओ थेरपिस्ट पण दुसरी कडे कमला जात असल्याने आम्हाला दाखवलेला व्यायाम मी आई कडून जेव्हा वेळ मिळेल तेव्हा करून  घेत  स्वतःही ती काही व्यायाम ती करू लागली होती तिचा म्हणण्यानुसार तिला काही दि वासाने तिच्या हक्काच्या  ( तिच्या म्हण न्या प्रमाणे) घरी आणून सोडले त्यामुळे मधनतारीच्या काळा त कुठे काइ झाले ह्याची कल्पना मला नव्हती त्या नंतर मी माझ्या नवीन जागेत शिफ्ट झालो धसकसत्य मोठया मुलीला नवीन जागेत आणले मोठीचे नवीन शाळेत प्रवेश झाला धाकटी ला  के जी लाप्रवेश घेतला आणि थोडा नॉर्मल झाल्यावर मी आईला भेटीला तिच्या हक्काचा घरी गेलो.
मला पहातआच तिला आनंद झाला"बरे झाले तू आलास मी वाटच पाहत होते गॅलरी तुन आताच तुझ्या पुढे आले आणि बसले बोल आता !"कशी आहेस बरी आहेस? हो तू कसा आहेस लेकी बऱ्या आहेत?"होसगले ठीक आहे तुझी काळजी घे औषद वेळवर घेत जा जो व्यायाम दिला तो करत जस
जा आणि व्यवस्थित जेव आणलेली फळे। खात जा एव्हडे कर म्हणजे झाले! काय? एका दमातमी तिला सर्व सूचना केल्या " हो बाबा मी ते सर्व न चुकता करेन"! काही औषध गोळ्या काही आणायचा असतील तर मी आणून देतो नको १५दिवसाच्या आणल्या आहेत तू बस आणि बोल'"! त्या प्रमाणे काही इकडच्या तिकडच्या गप्पाझाल्या  आई एकंदरीत बासरी होती फक्त  चालण्यात थोडा प्रॉब्लेम होता आणि  एक डावा हात तेव्हढा काम करीत नव्हता बाकी ठीक होते तेवढेच एक समाधान! बहिणींनी आणून दिलें ला चहा बिस्कीट खाल्ले तसा मी आईला म्हणालो"निघतो मी"! आणि का कुणास ठाऊक मला एकदम गुप्ते मास्तरांची आठवण आली तसा त्यांचा आणि माझा काही भवानी समंध नव्हत्या तसे समंध माझ्या मोठ्या भावंडांचे होते त्यांना तशी अचानक आठवण येणे स्वाभाविक होते पण झाली ते बरे झाले त्यामुळे जे कळाले ते घडलेच नसतं तरमा बरे झाले असते.
काई ग आई, गुप्ते मास्तरांचे बररच महीने काही कळले नहो ना"? ,अरे  बाबा विचारूच नकोस"! फार वाईट  झाले"! " म्हणजे?" मी चकीत होउन विचारले , ",अरे घात झाला ना, मुलगा गेला त्यांन
,चा  काय मी विचारले ?" अरे मोटारसायकल वर होता रात्री अंधारात समोरून दुसऱ्या गाडीच्या प्रकाश झोतानें याचे डोळे दिपले आणि बाजूला उभ्या असलेल्या ट्रक वर आदळला सनी खलास झाला बायको लबाड त्त्याची तेरा दिवस झाल्यास बरोब्बर माहेरी दोन्ही मुलांना घेऊन गेली नंतर काई झाले माहीत नाही तिकडून कुठे तरी लिव्ह लायनसिस वर मुलांना घेऊन राहिला गेली आणि तिकडून सासू सासर्याना कोर्टात खेचलं  जागा विकुन पैसे मागितले, ,मग? मी विचारले मग काय झाला निर्णय जागा विकून पैसे कोर्ट आदेश प्रमाणे वाटून घ्यायचे मास्तरांना पैसे कमी मिळाले त्यांना मुंबईत कुठे जागा मिळणार?".
आई सांगत होती तिला खूप वाईट वाटत होते  माझा मोठा भाऊ त्याना जमेल ते साहाय्य करीत होता  हे सारे ऐकून मनात अनेक विचारांचा जणू घोंढळ माजला का असे त्यांचेव्हावें स्वतः चा पुढला विचार  फारसा न करता स्वताहाची खोली वि कुन मुलाला ब्लॉक घ्यायला पैसे दिले मुलीला पैसे दिले आणि स्वतः आता घर  शोधत साहेत "नट सम्राट" मधल्या नट साम्राट बेलवळकर सारखे विचारतात "घर देताय का घर एका लाचार माणसाला कुणी घर देताय का घर"! विचार करून माझ्या अंगात शहारे आलें एक दीर्घ श्वास मी सोडला आई ला येतो म्हणालो आणि तडक घराबाहेर
पडलो
माझे ही  गुप्ते मस्तरांशी  कुठेतरी भावनिक नाते जुळले होते.
कां